Τι είναι και πώς μπορεί να μετρηθεί ο βαθμός ευτυχίας σε μια χώρα;

Αν και η ευτυχία είναι μια ατομική ψυχική ικανοποίηση, η ψυχική ευημερία, δηλαδή η ευτυχία των κατοίκων σε κάθε χώρα ισοδυναμεί με το άθροισμα των αξιών που, οι ειδικοί λένε, ότι τους κάνουν πιο ολοκληρωμένους ως ανθρώπους.

Το 2011 τα Ηνωμένα Έθνη ενέκριναν ψήφισμα με το οποίο τα κράτη μέλη καλούνται να μετρήσουν την ευτυχία των λαών τους και με βάση τα αποτελέσματα να σχεδιάσουν τις δημόσιες πολιτικές τους. Μια από τις πρώτες χώρες που υποστήριξαν αυτό το νέο μέτρο είναι το Μπουτάν, χώρα των Ιμαλαϊων και ως επί το πλείστον βουδιστική, που καθιέρωσε την «Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία» σε μια προσπάθεια να καθορίσει ένα δείκτη που μετρά την ποιότητα της ζωής και την κοινωνική πρόοδο των λαών.
Οι ευτυχέστεροι άνθρωποι στον κόσμο φαίνεται να κατοικούν στη βόρεια Ευρώπη, σύμφωνα με μια έρευνα που έγινε σε 156 έθνη που δημοσιεύθηκε από την Sustainable Development Solutions Networkτων Ηνωμένων Εθνών. Δανία, Νορβηγία, Ελβετία είναι οι πιο ευτυχισμένες χώρες στον κόσμο, με την Ελλάδα να βρίσκεται στην 70η θέση, μεταξύ της Βόρειας Κύπρου (69η) και της Λιθουανίας (71η). Μεταξύ των χωρών της Βόρειας Αμερικής, ο Καναδάς παίρνει την έκτη θέση, ενώ το Μεξικό (16η) ξεφεύγει ελαφρά των ΗΠΑ (17η). Η έκθεση, η δεύτερη του είδους της που δημοσιεύεται, αποτελεί συνεργασία ερευνητών του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, του Canadian Institute for Advanced Research και του London School of Economics. Η ομάδα βασίστηκε σε στοιχεία όπως το προσδόκιμο ζωής, το κατά κεφαλήν εισόδημα, τη διαφθορά και τις κοινωνικές παροχές.
Η πραγματικότητα, ωστόσο, θεωρώ ότι είναι πιο σύνθετη. Οι προϋποθέσεις που προσμετρούν το δείκτη ψυχικής ευημερίας εφαρμόζονται σε μεγάλες κοινωνικές ομάδες, που είναι, ωστόσο, ετερογενείς και έχουν διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Μ΄ άλλα λόγια τα στοιχεία που προσμετρήθηκαν σε κάθε χώρα από τους ερευνητές στηρίζονται σε αξίες που υιοθετούνται στη Δύση και αναδεικνύουν πρωτίστως τον τρόπο ζωής του «δυτικού» πολιτισμού. Πράγμα που σημαίνει ότι η έρευνα δεν αναγνωρίζει διαφορετικές πραγματικότητες, μια διαφορετική ιεράρχηση αξιών και κοινοτικών χαρακτηριστικών ανά τον κόσμο.
Οραματική η ομιλία του Ρόμπερτ Κέννεντυ πριν τέσσερις δεκαετίες στη Γερουσία, όταν συζητούσαν την έγκριση του προϋπολογισμού. Υπενθυμίζω τι είπε:
«Δεν θα βρούμε ποτέ ένα στόχο, ούτε θα νοιώσουμε προσωπική ικανοποίηση αν κυνηγάμε την οικονομική ευημερία και συσσωρεύουμε δίχως λόγο υλικά αγαθά. Δεν μπορούμε να μετρήσουμε το εθνικό πνεύμα στη βάση του δείκτη Dow Jones, ούτε τις επιτυχίες της χώρας με βάση το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν.

Το ΑΕΠ περιλαμβάνει επίσης τη ρύπανση του αέρα και τη διαφήμιση των τσιγάρων, και τα ασθενοφόρα προκειμένου να καθαριστούν οι αυτοκινητόδρομοί μας από τις σφαγές του Σαββατοκύριακου. Το ΑΕΠ συνυπολογίζει τις πρόσθετες κλειδαριές για τις πόρτες του σπιτιού μας, και τις φυλακές για εκείνους που προσπαθούν να τις παραβιάσουν. Παίρνει υπόψη του τα τηλεοπτικά προγράμματα που προβάλουν τη βία ώστε να πουληθούν βίαια προϊόντα στα παιδιά μας. (Το ΑΕΠ) αυξάνεται με την παραγωγή βομβών ναπάλμ, βλημάτων και πυρηνικών κεφαλών. Παίρνει υπόψη του και την έρευνα για να καλυτερεύσει η διάδοση λοιμών, αυξάνεται με τον εξοπλισμό που χρησιμοποιεί η αστυνομία για να καταστείλει τις εξεγέρσεις, όπως αυξάνεται όταν πάνω στις στάχτες των εξεγέρσεων ξαναχτίζονται οι φτωχογειτονιές.
Το ΑΕΠ δεν παίρνει υπόψη του την υγεία των οικογενειών μας, της ποιότητας της εκπαίδευσής τους ή της χαράς που νοιώθουν σε στιγμές χαλάρωσης. Δεν περιλαμβάνει την ομορφιά της ποίησής μας ή τις στέρεες οικογενειακές αξίες, την οξυδέρκεια των συζητήσεών μας, ή την τιμιότητα των δημοσίων υπαλλήλων μας. Δεν παίρνει υπόψη του ούτε την απόδοση δικαιοσύνης στα δικαστήριά μας, ούτε την αμεροληψία στις μεταξύ μας σχέσεις.
Το ΑΕΠ δεν μετρά ούτε την οξυδέρκεια, ούτε το θάρρος μας, ούτε την ευθυκρισία μας, ούτε τις γνώσεις μας, ούτε την ευσπλαχνία μας, ούτε την αφοσίωση στη χώρα μας. Μετρά όλα, εν συντομία, εκτός από αυτά που κάνουν τη ζωή μας πραγματικά άξια για να τη ζήσουμε. (Το ΑΕΠ) μπορεί να μας πει τα πάντα για την Αμερική, αλλά όχι εάν πρέπει να είμαστε υπερήφανοι για το ότι είμαστε Αμερικανοί».
Ασφαλώς και με την τωρινή δομή της παγκόσμιας οικονομίας χώρες όπως η Ελβετία και η Σουηδία θα είναι πάντα πρώτες στην κατάταξη και οι υποσαχάριες χώρες, όπως η Ρουάντα και το Τόγκο, θα είναι ουραγοί στην λίστα.

Το σημείο κλειδί των ευτυχέστερων ανθρώπων δεν βρίσκεται μόνο στο κατά κεφαλήν εισόδημα ή στις κοινωνικές παροχές, αλλά κυρίως στην αίσθηση ολοκλήρωσης που μπορεί να νιώσει κάποιος μοιράζοντας λ.χ. τον ατομικό φυσικό του πλούτο με τους άλλους.

Κάτι που μπορεί να συναντήσει κανείς όντας φιλοξενούμενος σε ένα ανατολίτικο ή λατινοαμερικάνικο σπίτι…
Αλεσσάντρο Παναγιώτης Νεράντζης
Μεταπτυχιακός φοιτητής του Πανεπιστημίου Βαρκελώνης
Διαχείριση Πολιτιστικής Κληρονομιάς
adonerantzis@gmail.com

(*) πηγή: http://unsdsn.org/wp-content/uploads/2014/02/WorldHappinessReport2013_online.pdf

Thessaloniki Arts and Culture  http://www.thessalonikiartsandculture.gr