Να σκέφτεστε-Να μαθαίνετε-Να αντιδράτε / Pensar-Aprender-Reaccionar

Να σκέφτεστε Να μαθαίνετε Να αντιδράτε Pensar Aprender Reaccionar

Μαρ 28, 2014 Yannis Viannis ΓΕΝΙΚΑ, ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΘΡΑ 0

Κυκλοφόρησε και ηλεκτρονικά το τελευταίο τεύχος του δίγλωσσου πολιτιστικού περιοδικού Sol Latino, όπου δημοσιεύεται η συνέντευξη που πήρα από τον Νικολάς Χιμένεθ με θέμα τα Ρομανό, την διεθνή γλώσσα των Τσιγγάνων.

Sol Latino, Περιοδικό της Ισπανόφωνης Κοινότητας της Ελλάδας, Τεύχος 67, σελ.16-17

Οι Τσιγγάνοι και τα Ρομανό

«Να σκέφτεστε – Να μαθαίνετε – Να αντιδράτε»

Της Ιωάννας Ν.Τζαβάρα (Juanita La Quejica) για το Sol Latino

Τα τελευταία 10 χρόνια ξεκινώντας αρχικά και εν μέρει από το φλαμένκο- ήρθα σε επαφή με κάποιους ισπανόφωνους Τσιγγάνους και μουτράβηξε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον η κουλτούρα, ο τρόπος σκέψης, καθώς και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα στην προσπάθειάτους για μια καλύτερη ζωή. Συζητώντας για το θέμα στην Ελλάδα, αυτό που ακούω πιο συχνά -στα πλαίσια μιας πρώτης αρνητικής στάσηςαπέναντι στους Τσιγγάνους- είναι ότι πρόκειται για ένα λαό που δεν έχει καν τη δική του γλώσσα. Αυτό, για πολλούς θεωρείται ένα ισχυρόεπιχείρημα για να δικαιολογήσουν και να διαιωνίζουν έτσι τα αρνητικά συναισθήματα που τρέφουν απέναντι στους Τσιγγάνους, ανεξαρτήτωςεθνικότητας. Καθώς είχα τη δυνατότητα να γνωρίσω έναν βαθύ γνώστη του θέματος που μου έλυσε αρκετές απορίες, πιστεύω πως οΙσπανός Νικολάς Χιμένεθ είναι ίσως ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για να μας μιλήσει για την γλώσσα των Τσιγγάνων και να καταρρίψεικάποια από τα στερεότυπά μας.

Ο Νικολάς Χιμένεθ (Μαδρίτη, 1968) είναι κοινωνιολόγος και διδάσκει το μάθημα «Ρομά στην Ισπανία. Ιστορία και Πολιτισμός» στοΠανεπιστήμιο Αλκαλά δε Ενάρες. Επίσης, είναι σύμβουλος γλωσσολογίας στο Ινστιτούτο Πολιτισμού Ρομά της Μαδρίτης. Έχει αφιερώσειτη ζωή του στη μελέτη και διάδοση των ρομανό, της γλώσσας των Ρομά, των Τσιγγάνων. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου “Sar san? ¿Cómo estás?”, μιας μεθόδου εκμάθησης των ρομανό. Πιστεύει ότι η πολυμορφία είναι πλούτος και ότι η εκμάθηση των ρομανόαποτελεί δικαίωμα και δουλεύει ακούραστα γι” αυτό. Δέχτηκε με χαρά να συνομιλήσει μαζί μας για χάρη των αναγνωστών του Sol Latino.

Ιωάννα Ν.Τζαβάρα (Juanita La Quejica): Οι Ισπανοί Τσιγγάνοι μιλάνε ρομανό;

Νικολάς Χιμένεθ: Όχι, σήμερα, οι αυτόχθονες Ισπανοί Τσιγγάνοι δεν μιλάνε ρομανό, μιλάνε ισπανικά. Μια μερίδα μιλάει μια παραλλαγήτων ισπανικών, τα τσιγγάνικα ισπανικά, ή, όπως εμένα μου αρέσει να λέω, τα “gitañol”, που διαφοροποιούνται από τα «κανονικά» ισπανικά για διάφορους λόγους: αρχικά λόγω της χρήσης ορισμένων δικών τους πολιτισμικών όρων, για παράδειγμα το «pidío» είναι ητελετή όπου ζητάς το χέρι κάποιας και ο «bastonero» είναι ένας άνθρωπος που κανονίζει το χορό στις γιορτές. Επίσης, υπάρχουνορισμένες λέξεις με άλλη σημασία, όπως “quimera” (= χίμαιρα) που σημαίνει συμπλοκή μεταξύ Τσιγγάνων, και emplear(=χρησιμοποιώ, κ.ά.) που στα “gitañol” σημαίνει αγοράζω εμπορεύματα προς πώληση. Την ίδια στιγμή, υπάρχει η χρήση αρχαϊσμών(malquisto, mercar, κλπ.) ή τσιγγάνικων ιδιωματικών όρων (¡valgame!, ¡polama!), και, βεβαίως, η διατήρηση ορισμένων λέξεωνρομανό σε φράσεις στα ισπανικά: Diquela, su primo, manana bajan a pedir a mi Juana = Κοίτα, ξάδερφε, αύριο θα “ρθουνε ναζητήσουνε το χέρι της Χουάνας μου. Δεδομένου όμως ότι στην Ισπανία ζουν πολλοί Τσιγγάνοι μετανάστες (κυρίως από τη Βουλγαρία καιτη Ρουμανία, αλλά και από τη Βοσνία, το Κοσσυφοπέδιο, τη Σερβία, κλπ.), σήμερα μπορούμε να συναντήσουμε πολλούς Τσιγγάνους πουδιαμένουν στην Ισπανία και είναι ρομανόφωνοι. Υπάρχει επίσης μια ομάδα Τσιγγάνων εγκατεστημένων από παλιά στην Ισπανία -πολλέςαπό τις οικογένειες αυτής της ομάδας ζουν στην Ισπανία από τα μέσα του 19ου αιώνα-, τους οποίους αποκαλούμε «Ούγγρους», αν καιστην πλειοψηφία τους δεν προέρχονται από την Ουγγαρία αλλά από τη Ρουμανία και την πρώην Γιουγκοσλαβία, ορισμένοι εκ των οποίωνδιατηρούν ακόμα την χρήση των ρομανό.

J. L. Q.: Τι είναι τα «καλό»;

Ν. Χ.: Τα «καλό» είναι μια γλώσσα που έχει επινοηθεί από μια «μανία» (ή ένα χόμπυ όπως θα λέγαμε σήμερα) από μια ομάδα «payos»,δηλαδή μη Τσιγγάνων, ή «gachos», οι οποίοι είναι λάτρεις του φλαμένκο, των ταυρομαχιών και οποιουδήποτε τσιγγάνικου ή»cañí»στοιχείου, και θα ήθελαν να μιλάνε σαν αληθινοί Τσιγγάνοι. Η ζήτηση από πλευράς της ομάδας αυτής οδήγησε τους βιβλιοπώλες στονα αναθέσουν τη σύνταξη διαφόρων λεξικών, αρκετά διαδεδομένων.

J. L. Q.: Και τότε, τι είναι τα ρομανό;

Ν. Χ.: Τα ρομανό είναι η γλώσσα των Τσιγγάνων. Να το εξηγήσω: όλες οι κοινότητες Τσιγγάνων μιλάνε τη γλώσσα του περιγύρου τους,τη γλώσσα των μη Τσιγγάνων της επικράτειας όπου ζουν, ενώ ορισμένες μιλούν και ρομανό σε κάποια από τις παραλλαγές τους.

J. L. Q.: Εσείς, διδάσκετε ρομανό;

Ν. Χ.: Ναι, ευκαιριακά. Το περσινό καλοκαίρι, στο Πανεπιστήμιο Αλκαλά διοργανώσαμε ένα εντατικό τμήμα εισαγωγής στα ρομανό.

J. L. Q.: Και είχε πολλούς μαθητές;

Ν. Χ.: Ναι, 40. Αγόρια και κορίτσια διαφόρων ηλικιών.

J. L. Q.: Όλοι τους Τσιγγάνοι;

Ν. Χ.: Όχι, ούτε κατά διάνοια! Είχαμε μόνο τέσσερις μαθήτριες Τσιγγάνες όλες κι όλες, οι υπόλοιποι ήταν «gachós», «payos».

J. L. Q.: Γιατί; Σε τι οφείλεται αυτό;

Ν. Χ.: Στ” αλήθεια δεν ξέρω, υποθέτω όμως ότι είναι δύσκολο να έχουν πρόσβαση στην ενημέρωση, άρα δεν έμαθε πολύς κόσμος για τηλειτουργία αυτού του τμήματος… Εν πάση περιπτώσει, εννοείται ότι οι Ισπανοί Τσιγγάνοι δεν αισθάνονται την επιτακτική ανάγκη να μάθουνρομανό. Όπως σας είπα και προηγουμένως, μιλάμε ισπανικά. Κι όχι μόνο μιλάμε, αλλά και τραγουδάμε στα ισπανικά. Μια μεγάλη μερίδατου πληθυσμού των Τσιγγάνων της Ισπανίας ασχολείται επαγγελματικά με τη μουσική, και μολονότι πολλοί ερμηνεύουν διάφορεςπαραλλαγές της τσιγγάνικης μουσικής (ρούμπα και φλαμένκο), όλοι χρησιμοποιούν τα ισπανικά ως μέσον έκφρασης. Μια άλλη μεγάλημερίδα Ισπανών Τσιγγάνων ασχολούνται με το εμπόριο, και το βασικό εργαλείο ενός εμπόρου είναι να κατέχει τη γλώσσα των δυνητικώνπελατών του.

J. L. Q.: Εσείς όμως συντάξατε μια μέθοδο διδασκαλίας των ρομανό…

Ν. Χ.: Βεβαίως. Αυτό είναι το δίκαιο. Η Ισπανία είναι μια πολύγλωσση χώρα, και δεν γίνεται να υπάρχει μια εθνοτική ομάδα με δική τηςγλώσσα που να μην διαθέτει τα απαραίτητα υλικά για την εκμάθησή της. Εντούτοις, η μέθοδος αυτή δεν χρησιμεύει σε τίποτε αν δενυπάρχει μια πολιτική υποστήριξης της γλώσσας και του πολιτισμού των Τσιγγάνων. Κατ” αυτήν την έννοια, η Κυβέρνηση της Ισπανίας καιοι υπηρεσίες της δεν κάνουν τίποτε για τον τσιγγάνικο πολιτισμό.

J. L. Q.: Νομίζω ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει και στην Ελλάδα, μαζί με μια τάση αντιτσιγγανισμού η οποία εντείνεται στο μέτρο πουεπιδεινώνεται η οικονομική κατάσταση.

Ν. Χ.: Ο αντιτσιγγανισμός είναι ένα δεινό που πρέπει να καταπολεμηθεί με κάθε μέσον διότι πλήττει τρομερά τους Τσιγγάνους πολίτεςκαι οι συνέπειές του υπονομεύουν την κοινωνία στο σύνολό της.

J. L. Q.: Και τι μπορούμε να κάνουμε; Εσείς τί μας προτείνετε;

Ν. Χ.: Να σκέφτεστε. Να μαθαίνετε. Και να αντιδράτε.

Sol Latino, Revista de la comunidad Hispano-Hellenica, Edición 67, pp.16,17

Los Gitanos y el Romanó

“Pensar – aprender – Reaccionar”Por Ioanna N.Tzavara (Juanita La Quejica) para Sol Latino

Desde hace diez años -y de alguna modo a través del flamenco- he venido cultivando el trato con gitanos hispanohablantes cuya cultura y mentalidad así como los problemas a que se enfrentan en la actualidad en su búsqueda por mejores condiciones de vida, han atraído mi atención de manera muy particular. Al hablar del tema en Grecia, lo que suelo escuchar -como primera reacción negativa respecto a los gitanos- es que se trata de un pueblo que no posee ni siquiera su propia lengua, lo cual parece ser un argumento de peso para justificar y perpetuar sus sentimientos negativos hacia los gitanos, sea cual fuere su nacionalidad. Tuve la oportunidad de acercarme a alguien que conoce en profundidad el tema y que me aclaró muchas dudas. Creo que el español Nicolás Jiménez es tal vez la persona idónea para hablarnos de la lengua de los gitanos y de echar por tierra algunos de nuestros estereotipos.

Nicolás Jiménez (Madrid, 1968) es sociólogo y profesor de “Gitanos de España. Historia y cultura” en laUniversidad de Alcalá de Henares. Además, es asesor de lingüística del Instituto de Cultura Gitana de Madrid. Ha dedicado su vida al estudio y difusión del romanó, el idioma gitano. Es autor de “Sar san? ¿Cómo estás?” un método de enseñanza de romanó. Piensa que la diversidad es riqueza y que el aprendizaje del romanó es un derecho y por eso trabaja incansablemente. Aceptó con gusto hablar conmigo para los lectores de Sol Latino.

Juanita La Quejica: ¿Los gitanos españoles hablan romanó?

Nicolás Jiménez: No, en la actualidad los gitanos autóctonos españoles no hablan romanó, hablan español. Una parte de ellos habla una variante de español, el español gitano o, como a mí me gusta denominarlo, “gitañol” que se diferencia del español estándar por el uso de algunas terminologías culturales propias (un pidío es una ceremonia de petición de mano, un bastonero es la persona que regula el baile en las fiestas…), el uso de algunas palabras con acepciones específicas (quimera como pelea entre personas gitanas, emplear como adquirir mercancías para la venta…), el uso de arcaísmos (malquisto, mercar…) o modismos propios (¡válgame! ¡polama!) y, por supuesto, por mantener entremezcladas algunas palabras romaníes: diquela, su primo, mañana bajan a pedir a mi Juana = Mira, primo, mañana vienen a pedir la mano de mi [hija] Juana.

Pero dado que en España reside un buen número de gitanos y gitanas inmigrantes (de Bulgaria y Rumanía, sobre todo, pero también de Bosnia, Kosovo, Serbia, etc) en la actualidad podemos encontrar a muchos gitanos que residen en España y son romanó-parlantes. También hay, históricamente asentado en España, un grupo de gitanos a los cuales llamamos “húngaros” (aunque la mayoría no proceden de Hungría sino de Rumanía y de Yugoslavia) –muchas de cuyas familias viven en España desde mediados del siglo XIX– quienes aún mantienen el romanó.

JLQ: ¿Qué es el caló?

NJ: El caló es un lenguaje inventado por la “afición”, un grupo de payos –es decir, no gitanos o gachós– aficionados al flamenco, a los toros, en definitiva a lo cañí o gitano, que querían hablar como los verdaderos gitanos y cuya demanda hizo posible que los libreros encargasen la elaboración de varios diccionarios ampliamente difundidos.

JLQ: ¿Entonces qué es el romanó?

NJ: El romanó es el idioma gitano. Bueno, me explico, todas las comunidades gitanas hablan el idioma de su entorno, el idioma de los payos del territorio donde viven y, algunas de ellas hablan el romanó en alguna de sus variantes.

JLQ: ¿Usted enseña romanó?

NJ: Sí, ocasionalmente. Este último verano, aquí en la Universidad de Alcalá hemos organizado un curso intensivo de introducción al romanó.

JLQ: ¿Hubo muchos alumnos?

NJ: Sí, 40. Chicos y chicas de diferentes edades.

JLQ: ¿Todos gitanos?

NJ: No, no, ¡ni mucho menos! Tan solo tuvimos cuatro alumnas gitanas, el resto era gachós, payos.

JLQ: ¿Por qué? ¿A qué se debe?

NJ: Bueno, realmente no lo sé pero supongo que es difícil acceder a la información, que no se enteró mucha gente de la realización de este curso… De todas formas, es comprensible que los gitanos españoles no sientan una gran necesidad de aprender romanó. Como ya le dije, hablamos español. Y no solo lo hablamos: cantamos en español. Una gran parte de la población gitana española se dedica profesionalmente a la música y aunque muchos interpretan diversas variantes de música gitana (rumba y flamenco) todos utilizan el español como vehículo de expresión. Otra gran parte de españoles gitanos se dedican al comercio y la principal herramienta de un comerciante es el dominio de la lengua de sus potenciales clientes.

JLQ: Pero usted ha desarrollado un método de enseñanza de romanó…

NJ: Claro. Es de justicia. España es un país plurilingüe y lo que no puede ser es que haya un grupo étnico con lengua propia que no cuente con materiales adecuados para su aprendizaje. No obstante, este manual no sirve de nada si no hay una política de apoyo a la lengua y la cultura gitana. En este sentido, el gobierno de España y sus instituciones no están haciendo nada por la cultura gitana.

JLQ: Creo que algo parecido ocurre en Grecia también, junto con una tendencia al antigitanismo que va creciendo a medida que la situación económica empeora.

NJ: El antigitanismo es un mal que debe combatirse por todos los medios porque está afectando terriblemente a los ciudadanos gitanos y sus consecuencias socavan a la sociedad en su conjunto.

JLQ: ¿Y qué podemos hacer?¿Qué nos propone usted?

N.J.: Pensar. Aprender. Y reaccionar.

http://www.ispania.gr/

Διάδωσε το / Προσθήκη στα αγαπημένα